Lęk przed porażką, problemy z koncentracją, brak motywacji do nauki – to tylko niektóre z wyzwań, z którymi borykają się nastolatki w trakcie nauki. Dla wielu uczniów odrabianie prac domowych to przede wszystkim źródło stresu i nieprzyjemnych obowiązków. Gdy na horyzoncie pojawiają się pierwsze trudności w nauce, młody człowiek może całkowicie zmienić swoje nastawienie do edukacji.
Jeśli taka sytuacja się przedłuża, dziecko traci entuzjazm do zajęć, przestaje wykonywać zadania domowe i zaczyna unikać szkoły, wymyślając wymówki. Najczęściej powody tkwią w braku motywacji oraz pewności siebie. Niechęć do nauki jednak może mieć swoje źródła o wiele głębiej. I tych przyczyn nie można bagatelizować.
Dlaczego motywacja do nauki spada w okresie dojrzewania?
Dojrzewanie ma ogromny wpływ nie tylko na fizyczne aspekty rozwoju nastolatka, ale także na jego sposób myślenia i postrzegania świata. Obniżona motywacja do nauki może wynikać z neurohormonalnych zmian, które prowadzą do wahań nastroju i zwiększonej impulsywności, a także do problemów ze snem.
W okolicach 12. roku życia dzieci zaczynają przechodzić w fazę, w której wydzielanie melatoniny – hormonu regulującego sen – staje się zaburzone. Skutkiem tych zmian jest uczucie chronicznego zmęczenia u ucznia, co prowadzi do osłabienia pamięci i trudności w koncentracji. Nie można jednak liczyć na to, że w końcu poczuje się zmęczony i sam pójdzie spać – to melatonina reguluje te procesy.
Dodatkowo, z jednej strony pojawia się frustracja, krzyki i kłótnie. Z drugiej – walka z chaosem, gdy nastolatek stara się skoncentrować i zapamiętać informacje, co często kończy się niepowodzeniem. Cała sytuacja jest potęgowana przez presję otoczenia i ciągłe pretensje. To sprawia, że dziecko ma wrażenie, iż cały świat jest przeciwko niemu.
Najczęstsze przyczyny braku motywacji do nauki u nastolatków
Jak skutecznie zmotywować nastolatka do nauki, unikając przy tym buntu? Pierwszą rzeczą, którą powinni zrobić rodzice, jest zrozumienie, co może być źródłem niskiej motywacji do nauki u nastolatka. Warto „postawić się w jego sytuacji” i zrozumieć źródło trudności. Daj sobie czas na obserwowanie zachowań swojego dziecka. To dobry moment, aby rozważyć, czy mamy do czynienia z chwilowym kryzysem, czy z narastającym problemem, który wymaga interwencji.
Przykładem takiej fazy może być przejście z podstawówki do liceum. Jest to czas, kiedy nastolatek potrzebuje czasu, aby przystosować się do nowego środowiska i szybszego tempa nauki. W tym czasie niezwykle istotne jest, aby wykazać się cierpliwością i zrozumieniem wobec zmian, przez które przechodzi Twoje dziecko. Spadki wydajności są w takiej sytuacji zupełnie naturalne.
Okres dojrzewania to czas burzliwych przemian, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Często można usłyszeć od dzieci: „nie lubię szkoły, nie chcę tam chodzić”. Takie negatywne nastawienie nie pojawia się bez powodu. Dla niektórych nastolatków okres dojrzewania bywa szczególnie trudny i obciążający psychicznie. Coraz więcej młodych ludzi zmaga się z lękiem oraz depresją, a wielu z nich może mieć niezdiagnozowane ADHD.
Depresja często prowadzi do pogorszenia funkcji poznawczych, utrudniając zapamiętywanie nowych informacji i przypominanie sobie wcześniej przyswojonych treści.
Z kolei nastolatki z ADHD mogą łatwo stracić koncentrację podczas lekcji. Utrzymanie uwagi przez 7 godzin dziennie jest dla nich nie tylko wyczerpujące, ale wręcz niemożliwe.
Jak zmotywować nastolatka, który nie chce się uczyć?
Budowanie relacji i komunikacja
Rozmowa z nastolatkiem może być wyzwaniem, ale kluczowe jest, aby zachować spokój i uważnie wysłuchać jego perspektywy. Efektywna komunikacja jest niezbędna, by Twoje dziecko poczuło, że ma wsparcie w radzeniu sobie z różnymi trudnościami, w tym z brakiem motywacji do nauki. Zamiast narzucać swoją wolę, wyraź zainteresowanie tym, co czuje i jakie przeszkody napotyka. Jako dorosły dajesz mu do zrozumienia: „Rozumiem, że jest Ci ciężko, zastanówmy się, jak możemy Ci pomóc”. Mimo że komunikacja się zmienia i nastolatek nie dzieli się wszystkim, otwartość na rozmowy oraz pozytywne nastawienie zwiększają szansę, że w trudnych momentach to właśnie do Ciebie się zwróci.
Unikaj kar
Dlaczego stosowanie kar nie przynosi oczekiwanych rezultatów? Ośrodek odpowiedzialny za odczuwanie kary aktywuje się, gdy grozi nam coś nieprzyjemnego. W takiej sytuacji człowiek bardziej skłania się do ucieczki niż do działania. Natomiast ośrodek nagrody kojarzy się z przyjemnymi doznaniami, uwalniając dopaminę, która motywuje do powtarzania pozytywnych zachowań.
Jak można to zastosować w kontekście nauki? Jeśli na przykład dziecko uzyskało 60% na sprawdzianie, to kara nie zachęci go do poprawy. Jednak gdy ktoś usiądzie z nim i wskaże, co zrobiło dobrze, a nad czym powinno popracować, to wzrośnie jego motywacja do działania.
Trudno to czasem zaakceptować, ale nastolatek to już nie dziecko, a młody dorosły, który potrzebuje zarówno wsparcia i ciepła bliskich w trudnych chwilach, jak i swobody w podejmowaniu własnych decyzji. Taki balans pomoże mu łatwiej rozwiązywać problemy, z którymi się zmaga.
Są jednak sytuacje, kiedy pomoc rodziców może być niewystarczająca i wtedy warto skorzystać z profesjonalnego wsparcia.
Nie bój się poszukiwać pomocy – właściwa diagnoza i szybka interwencja mogą pomóc Twojemu dziecku rozwijać umiejętności uczenia się, dostosowane do jego indywidualnych potrzeb.
Jeśli nie wiesz, co robić i jak reagować na niepokojące zachowania swojego dziecka – odezwij się do nas. Udzielamy nie tylko pomocy nastolatkom, ale również konsultacji rodzicielskich, które pomogą Ci pomagać Twojemu dziecku.
